Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên| Văn 6 kết nối tri thức

1. Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên: Trước khi đọc 

1.1 Tìm hiểu về tác giả Tô Hoài

- Tô Hoài (1920-2014), tên thật là Nguyễn Sen, sinh ra ở thôn Cát Động, thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông cũ, trong một gia đình thợ thủ công.

- Tuy nhiên, ông lớn lên tại quê ngoại là làng Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (hiện nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội).

- Bút danh Tô Hoài được lấy từ hai địa danh: sông Tô Lịch và phủ Hoài Đức.

- Khi bước vào tuổi thanh niên, Tô Hoài đã làm nhiều công việc để kiếm sống như dạy trẻ, bán hàng và làm kế toán tại hiệu buôn, nhưng cũng có những lúc ông gặp khó khăn về việc làm.

- Năm 1943, ông tham gia Hội Văn hóa cứu quốc.

- Trong chiến tranh Đông Dương, Tô Hoài chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực báo chí, nhưng cũng đạt được những thành tựu quan trọng, trong đó có tác phẩm "Truyện Tây Bắc".

- Ông qua đời vào ngày 6 tháng 7 năm 2014 tại Hà Nội, hưởng thọ 94 tuổi.

- Trong suốt sự nghiệp nghệ thuật của mình, Tô Hoài đã nhận được rất nhiều giải thưởng danh giá:

  + Giải nhất Tiểu thuyết của Hội Văn nghệ Việt Nam năm 1956 cho tác phẩm "Truyện Tây Bắc".

  + Giải A của Hội Văn nghệ Hà Nội năm 1970 cho tiểu thuyết "Quê nhà".

  + Giải thưởng của Hội Nhà văn Á - Phi năm 1970 cho tiểu thuyết "Miền Tây".

  + Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật (đợt 1 - 1996).

  + Giải Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2010.

- Sau hơn sáu mươi năm cống hiến cho nghệ thuật, Tô Hoài đã có gần 200 tác phẩm thuộc nhiều thể loại khác nhau, tiêu biểu là: "Dế Mèn phiêu lưu ký" (truyện, 1941), "O chuột" (tập truyện, 1942), "Truyện Tây Bắc" (tập truyện, 1953), "Miền Tây" (tiểu thuyết, 1967), "Ba người khác" (tiểu thuyết, 2006),…

- Phong cách nghệ thuật: Tô Hoài thu hút độc giả bằng lối trần thuật hóm hỉnh, sinh động của một người từng trải. Ông sở hữu vốn từ vựng phong phú, kết hợp giữa bình dân và thông tục, nhờ cách sử dụng tài tình mà những tác phẩm của ông có sức lôi cuốn và lay động lòng người. 

1.2 Tìm hiểu về đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” 

a. Xuất xứ: 

- “Bài học đường đời đầu tiên” (tên do người biên soạn đặt) được trích từ chương I của tác phẩm “Dế Mèn phiêu lưu ký”.

- “Dế Mèn phiêu lưu ký” lần đầu được in vào năm 1941, là tác phẩm nổi tiếng và tiêu biểu nhất của Tô Hoài viết về loài vật, hướng đến đối tượng độc giả thiếu nhi. 

b. Tóm tắt: 

Dế Mèn là một chàng dế thanh niên cường tráng, biết cách ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực. Tuy nhiên, tính tình của Dế Mèn lại kiêu ngạo và tự phụ, luôn tự cho mình là “tay ghê gớm, có thể đứng đầu thiên hạ”. Chính vì thế, Dế Mèn đã từ chối giúp đỡ Dế Choắt, một người hàng xóm bằng tuổi nhưng có ngoại hình ốm yếu, gầy gò như một kẻ nghiện thuốc. Do thiếu suy nghĩ cộng với bản tính bốc đồng, Dế Mèn đã trêu chọc chị Cốc, dẫn đến cái chết oan uổng của Dế Choắt. Trước khi qua đời, Dế Choắt đã tha lỗi cho Dế Mèn và khuyên cậu nên từ bỏ thói hung hăng, bốc đồng. Sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn vô cùng ân hận và đã suy ngẫm về bài học đường đời đầu tiên của mình. 

c. Bố cục: 

- Phần 1 (từ đầu đến “sắp đứng đầu thiên hạ rồi”): Vẻ ngoài và tính tình của Dế Mèn

- Phần 2 (còn lại): Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn

d. Giá trị nội dung: Bài văn miêu tả Dế Mèn với vẻ đẹp cường tráng của tuổi trẻ, nhưng tính cách vẫn còn kiêu ngạo và bồng bột. Việc trêu chọc chị Cốc đã dẫn đến cái chết thương tâm của Dế Choắt, khiến Dế Mèn phải hối hận và rút ra bài học đường đời cho bản thân.

e. Giá trị nghệ thuật: 

- Cách kể chuyện diễn ra theo ngôi thứ nhất một cách tự nhiên, hấp dẫn.

- Nghệ thuật miêu tả các loài vật sinh động và đặc sắc

- Ngôn ngữ sử dụng chính xác, giàu tính tạo hình.

1.3 Trả lời câu hỏi trước khi đọc 

Câu 1: 

Truyện “Chuyện một khu vườn nhỏ” trong sách Tiếng Việt lớp 5, tập 1, kể về niềm vui và sự yêu thích của bé Thu dành cho khu vườn trên ban công do ông mình chăm sóc, cùng với nỗi buồn nhỏ khi bạn Hằng luôn nhắc rằng ban công nhà em không thực sự là vườn. Sau khi đọc truyện, em cảm nhận được tình yêu đối với cây cỏ và sự gắn bó của nhân vật với khu vườn nhỏ, đồng thời mong ước có thể chăm sóc cho một khu vườn xinh xắn như vậy.

Câu 2: 

Những điều hài lòng về bản thân:

• Có khả năng tự học hỏi và cải thiện bản thân mỗi ngày.

• Luôn duy trì sự kiên nhẫn và quyết tâm trong công việc.

• Biết cách lắng nghe và thông cảm với người khác.

• Có kỹ năng giao tiếp và kết nối tốt với mọi người xung quanh.

• Đam mê khám phá và tìm hiểu kiến thức mới.

Những điều chưa hài lòng về bản thân:

• Đôi khi cảm thấy thiếu tự tin trong các tình huống xã hội.

• Còn chần chừ, chưa quyết đoán trong việc ra quyết định.

• Thỉnh thoảng chưa sắp xếp thời gian hợp lý, dẫn đến cảm giác vội vã.

• Cần cải thiện khả năng quản lý stress và cảm xúc.

• Vẫn đang nỗ lực để duy trì lối sống lành mạnh hơn.

>> Xem thêm: Soạn văn 6 kết nối tri thức 

2. Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên: Đọc văn bản 

2.1 Chú ý các chi tiết miêu tả hình dáng, cử chỉ, hành động của nhân vật Dế Mèn. 

+ chàng dế thanh niên cường tráng

+ càng mẫm bóng 

+ vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt. 

+ co cẳng, đạp phanh phách vào các ngọn cỏ

+ đôi cánh trước ngắn hủn hoẳn, giờ thành cái áo dài, …

+ vũ lên… phành phạch, giòn giã. 

+ cả người rung rinh màu nâu bóng mỡ

+ đầu to ra, nổi từng tảng, 

+ hai cái răng đen nhánh

+ râu dài, uốn cong

+ trịnh trọng, khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu. 

+ đi đứng oai vệ, mỗi bước làm điệu dún dẩy… 

+ tợn lắm, cà khịa bà con trong xóm

+ ngứa chân, đá ghẹo anh gọng vó. 

2.2 Em dự đoán thế nào về sự việc sắp được kể?

Với tính cách kiêu ngạo, bốc đồng và thích chơi đùa nghịch ngợm, Dế Mèn đã xem thường những kẻ yếu hơn. Do đó, có thể dự đoán rằng Dế Mèn sắp có ý định bắt nạt Dế Choắt và tìm cách chọc phá những nhân vật khác.

2.3 Chú ý những lời đối thoại giữa Dế Mèn và Dế Choắt. 

- Dế Mèn: 

+ Sao chú mày sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu… thì chú có mà đi đời ! 

+ Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn. 

+ Được, chú mình cứ nói thẳng thừng ra nào. 

+ Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày… cho chết!

- Dế Choắt: 

+ Thưa anh, em cũng muốn khôn nhưng khôn không được. …em mới dám nói… 

+ Anh đã nghĩ thương em … em chạy sang…

2.4 Lúc rủ Dế Choắt trêu chị Cốc, Dế Mèn có nghĩ đến hậu quả không.

- Dế Mèn không hề nghĩ đến hậu quả. 

2.5 Điều gì đã xảy ra với Dế Choắt? Dế Mèn đã làm gì khi chứng kiến điều đó?

Dế Choắt bị chị Cốc nhầm là kẻ gây rối, vì vậy chị đã dùng mỏ của mình mổ vào Dế Choắt như những cú dùi sắt, khiến cậu phải chịu đựng cơn đau quằn quại. Chứng kiến cảnh tượng đó, Dế Mèn hoảng sợ, trốn sâu dưới mặt đất và nằm im thin thít.

Lộ trình khóa học DUO dành riêng cho cấp THCS sẽ được thiết kế riêng cho từng em học sinh, phù hợp với khả năng của các em cũng như giúp các em từng bước tăng 3 - 6 điểm trong bài thi của mình.

3. Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên: Sau khi đọc 

3.1 Câu 1 trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

- Câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật Dế Mèn. 

- Người kể chuyện ngôi thứ nhất, xưng “tôi”. 

3.2 Câu 2 trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

Những chi tiết miêu tả Dế Mèn là: 

- Ngoại hình:

   + Đôi càng mẫm bóng.

   + Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.

   + Đôi cánh trước ngắn hủn hoẳn, giờ thành cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi.

   + Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.

   + Hai cái răng đen nhánh như hai lưỡi liềm máy, nhai ngoàm ngoạp. 

   + Sợi râu dài, uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng.

- Hành động:

   + Thử sự lợi hại của những chiếc vuốt, co cẳng đạp phanh phách. 

   + Trịnh trọng, khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

   + Đi đứng oai vệ.

   + Cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm.

→ Lối miêu tả này thường được sử dụng ở loại truyện đồng thoại. 

3.3 Câu 3 trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

Qua cách Dế Mèn tự mô tả và đánh giá bản thân ở phần một, em thấy:

• Đánh giá cao sự tự tin về cơ thể, sức khỏe và lối sống lành mạnh của Dế Mèn, vì tự tin là một đức tính tốt và quan trọng trong cuộc sống.

• Không ưa sự kiêu ngạo, khoe khoang và thái độ hợm hĩnh mà Dế Mèn thể hiện khi đối xử với người khác, vì đó là những hành động xấu và không đúng mực.

3.4 Câu 4 trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

Khi đến thăm nhà Dế Choắt, Dế Mèn thể hiện sự xem thường và chê bai ngôi nhà của cậu: 

+ “Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế! Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng. … Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn.” 

+ “Được, chú mày cứ nói thẳng thừng ra nào.”

+ “Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ! Chú mày hôi như cú mèo thế này. Ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!”  

⇒ Tất cả đều thể hiện thái độ trịch thượng, khinh thường bạn bè, vô tâm và thiếu quan tâm giúp đỡ của Dế Mèn.

3.5 Câu 5 trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

- Sau khi trêu chọc chị Cốc và chứng kiến cái chết của Dế Choắt, Dế Mèn đã trải qua những cảm xúc và suy nghĩ khác nhau:

+ Cảm thấy sợ hãi khi nghe tiếng Cốc mổ Dế Choắt: “Khiếp, nằm im thin thít.”

+ Bàng hoàng và ngớ ngẩn khi nhận ra hậu quả không thể ngờ tới.

+ Hốt hoảng và lo sợ, bất ngờ trước cái chết và những lời khuyên của Dế Choắt.

+ Cảm thấy ân hận và xám hối, vừa thương bạn vừa tự trách mình.

+ Đứng lặng lâu, suy nghĩ về bài học đường đời đầu tiên mà phải chịu đựng hậu quả.

→ Dế Mèn từ một kẻ hung hăng, hống hách đã trở nên nhút nhát và run sợ; nhưng vẫn có tình cảm với đồng loại và biết ăn năn hối lỗi. 

3.6 Câu 6 trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

- Dế Mèn đã rút ra bài học cho bản thân:

+ Sống trên đời mà có thái độ hung hăng vô lý, có trí tuệ nhưng không biết suy nghĩ thì sớm muộn cũng gặp tai họa.

+ Không nên kiêu ngạo, tự phụ hay xem thường người khác, mà cần phải biết yêu thương và giúp đỡ những kẻ yếu thế hơn mình. 

3.7 Câu 7 trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

Hình ảnh về nhân vật Dế Choắt: một người gầy gò, ốm yếu, xấu xí và khổ sở. Nếu gặp một người như Dế Choắt, em sẽ cảm thấy đồng cảm và yêu thương, không có thái độ coi thường hay hách dịch, mà sẽ sẵn sàng giúp đỡ bạn trong những lúc khó khăn, hoạn nạn.

4. Kết nối đọc viết trang 19 sgk văn 6/1 kết nối tri thức

Gợi ý 1: 

Tôi là Cốc và tôi đã gây ra một tai họa lớn cho Dế Choắt. Ngày hôm đó, sau khi ăn xong, tôi lên đứng ở bãi đất trống mát mẻ trước cửa đầm, chuẩn bị nghỉ ngơi, rỉa lông và vệ sinh cho mình thì bất chợt nghe thấy một giọng nói véo von đầy thách thức, khiến tôi giật mình. Trong cơn tức giận, tôi quyết định tìm ra kẻ gây ra nó, nhưng chỉ thấy một chú dế nhỏ con duy nhất – Dế Choắt. Không do dự, bất chấp mọi lời thanh minh và van xin từ cậu ấy, tôi dùng mỏ của mình, giống như cái dùi sắt, giáng thẳng vào lưng Dế Choắt, khiến cậu quỵ xuống và kêu đau đớn. Một hồi sau, khi đã hả cơn tức, tôi tiếp tục rỉa lông cánh một lúc rồi bay xuống đầm nước, bỏ mặc Dế Choắt. Mãi đến sau này, tôi mới biết rằng chính Dế Mèn là người đã nói câu đó, chứ không phải Dế Choắt. Lòng tôi tràn ngập ân hận vì đã nóng vội, không tìm hiểu rõ ràng mà làm Choắt phải chết oan uổng. Choắt ơi, ở nơi xa hãy tha lỗi cho tôi nhé! 

Gợi ý 2: 

Tôi là Dế Choắt, sáng hôm nay, tôi rất vui mừng khi được đón tiếp một người bạn đồng trang lứa mà mình luôn ngưỡng mộ - anh Dế Mèn. Ngay từ xa, tôi đã nhận ra dáng vẻ oai hùng của anh ấy. Tuy nhiên, khi vừa bước vào nhà tôi, anh đã bắt đầu với giọng điệu hống hách và chê bai ngôi nhà của tôi là luộm thuộm và tuềnh toàng. Dù rất buồn, nhưng tôi vẫn cố gắng đon đả mời anh Dế Mèn uống nước. Sau đó, lấy hết dũng khí, tôi ngập ngừng mở lời nhờ anh Mèn giúp đào một cái ngách sang nhà anh, để phòng khi cần giúp đỡ nhau trong những lúc khó khăn. Không ngờ, tôi chưa kịp dứt lời thì anh ấy đã đứng phắt dậy, hếch răng lên, xì một hơi dài, rồi dùng thái độ khinh thường để mắng tôi một cách chói tai. Sau đó, trong khi tôi còn đang bàng hoàng và ngỡ ngàng, anh bỏ về nhà. Tôi cảm thấy thật thất vọng và buồn bã trước sự lạnh lùng và thờ ơ của anh ấy. Mong rằng trong tương lai, anh sẽ thay đổi tính cách này.
 

Thông qua Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên Văn 6 kết nối tri thức chúng ta thấy rằng sự kiêu ngạo và hống hách của Dế Mèn đã gây ra cái chết thương tâm của  Dế Choắt. Đây cũng là bài học đầu tiên trong cuộc đời và hành trình của Dế Mèn.