Soạn bài Vịnh Tản Viên sơn| SGK Ngữ Văn lớp 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

1. Soạn bài Vịnh Tản Viên sơn SGK Ngữ Văn lớp 12 tập 1 Chân trời sáng tạo: Phần tìm hiểu đôi nét về nhà thơ Cao Bá Quát

a. Tiểu sử của tác giả 

- Cao Bá Quát ( 1809 – 1855 ) có tự là Chu Thần, hiệu là Cúc Đường, Mẫn Hiên, ông là người làng Phú Thị, thuộc huyện Gia Lâm, tỉnh Bắc Ninh (nay đổi thành thuộc quận Long Biên, thành phố Hà Nội). 

- Thuở còn nhỏ, Cao Bá Quát sống trong gia đình có hoàn cảnh vô cùng nghèo khó, nhưng đổi lại ông nổi tiếng là đứa trẻ thông minh, chăm chỉ, cần cù và văn hay chữ tốt. 

- Khoảng vào tháng 6, tháng 7 âm lịch của năm Giáp Dần 1854, nhiều tỉnh thành ở miền Bắc gặp phải cơn đại hạn, lại bị phải đại nạn của những đàn châu chấu làm cho mùa màng của người dân cày cấy mất sạch, đời sống người dân bị ảnh hưởng bởi những trận đại nạn khiến cho nhân dân hết sức cực khổ; trong hoàn cảnh khó khăn ở giai đoạn đó, Cao Bá Quát bèn đứng lên vận động một số sĩ phu yêu nước, các thổ hào ở các vùng quanh Quốc Oai, Vĩnh Phúc, Cao Bằng, Lạng Sơn... để cùng nhau tôn Lê Duy Cự lên làm minh chủ để đứng lên chống lại chế độ và ách áp bức thống trị tàn nhẫn mà nhu nhược của triều nhà Nguyễn.

- Cao Bá Quát khi đó đang làm quốc sư, bàn họp với tên thổ mục Sơn Tây là Đinh Công Mỹ và Bạch Công Trân cùng nhau đứng lên dựng những lá cờ khởi nghĩa nổi dậy tại Mỹ Lương, thuộc vùng Sơn Tây để chống lại ách thống trị của triều đình nhà Nguyễn khi đương thời.

- Khi đang trong quá trình chuẩn bị để cho cuộc khởi nghĩa bắt đầu, do có người nội gián bên trong tố giác về việc đứng lên khởi nghĩa nên kế hoạch khởi nghĩa bị bại lộ. Trước tình thế cấp bách của việc kế hoạch bị bại lộ, Cao Bá Quát buộc phải đứng lên và phát phát lệnh tấn công sớm hơn vào cuối năm 1854.

- Tuy đã giành được một số thắng lợi nhất định, nhưng sau khi quan quân triều đình lật ngược tình thế đứng lên tập trung phản công lại những kế hoạch thì quân khởi nghĩa sau đó liên tiếp bị gặp phải những thất bại. 

- Sau những lần gặp phải thất bại trong cuộc khởi nghĩa đứng lên chống lại sự áp bức, Cao Bá Quát đã mất ở trong cuộc khởi nghĩa chống lại chế độ phong kiến của triều đình nhà Nguyễn.

b. Sự nghiệp văn học của tác giả

- Cao Bá Quát là một trong những nhà thơ vào thời đó nổi tiếng là có tài năng và đầy bản lĩnh, được người trong chế độ đương thời tôn lên là Thánh Quát (“Thần Siêu, Thánh Quát”).

- Giọng điệu trong thơ văn của ông bộc lộ lên một thái độ phê phán mạnh mẽ về một chế độ phong kiến trì trệ, bảo thủ và chứa đựng đầy những tư tưởng khai sáng có những tính chất tự phát, phản ánh nhu cầu đổi mới và hiện thực của xã hội Việt Nam trong giai đoạn đất nước vào giữa thế kỉ XIX. 

- Ngay sau khi cuộc khởi nghĩa nổi dậy ở Mỹ Lương (tỉnh Sơn Tây) bị phản công và gặp thất bại (1855-1856), các tác phẩm được dày công sáng tác và tiêu biểu của Cao Bá Quát đã bị quân triều đình nhà Nguyễn cho tịch thu và đem đi đốt, đặc biệt còn cấm tàng trữ và lưu hành xuất bản, nên không ít những tác phẩm nổi bật được ông tận tâm sáng tác đã bị thất lạc ở nhiều nơi.

- Khá nhiều tác phẩm cũng còn sót lại còn được trên khoảng cả ngàn bài và được viết chủ yếu bằng chữ Nôm và chữ Hán.

- Cụ thể những tác phẩm hiện còn đang được gìn giữ đến hiện tại là 1353 bài thơ và 21 bài văn xuôi, bao gồm trong đó có 11 bài viết được viết theo thể loại ký hoặc thể loại luận văn và có 10 tác phẩm truyện ngắn được viết theo thể loại truyền kỳ.

- Về các tác phẩm được viết theo chữ Nôm, có một số bài hát nói, thơ Đường luật và bài phú Tài tử đa cùng (Bậc tài tử lắm cảnh khốn cùng). Về các tác phẩm được viết theo chữ Hán, khối lượng thơ được viết nhiều hơn, được tập hợp chủ yếu ở trong các tập thơ nổi tiếng của tác giả: Cao Bá Quát thi tập, Cao Chu Thần di thảo, Cao Chu Thần thi tập, Mẫn Hiên thi tập. 

>> Xem thêm: Soạn văn 12 Chân trời sáng tạo 

2. Soạn bài Vịnh Tản Viên sơn SGK Ngữ Văn lớp 12 tập 1 Chân trời sáng tạo: Phần trả lời câu hỏi ở cuối bài  

Nội dung chính của văn bản: Vịnh Tản Viên Sơn có thể nói là một bài thơ nổi bật trong sự nghiệp sáng tác văn học của nhà thơ Cao Bá Quát, ông là một nhà thơ lớn yêu nước của Việt Nam vào trong khoảng thế kỷ XIX. Bài thơ này là điển hình cho những sự tôn vinh về vẻ đẹp của ngọn núi Tản Viên, một ngọn núi nằm ở vị trí cao ở địa phận của tỉnh Hà Tây (nay đổi thành địa phận thuộc thành phố Hà Nội).

2.1 Câu 1 Trang 82 SGK Ngữ  Văn lớp 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

Em hãy liệt kê một số từ ngữ, hình ảnh đã góp phần thể hiện lên những vẻ đẹp của ngọn núi Tản Viên ở trong bài thơ (lưu ý phải đối chiếu bản dịch thơ với bản nguyên tác).

Câu trả lời chi tiết:

Trong bài thơ “Vịnh núi Tản Viên” của tác giả Đặng Vũ Trợ, tác giả đã đặc biệt sử dụng những từ ngữ và hình ảnh một cách tinh tế, khéo léo để miêu tả lên những vẻ đẹp tiêu biểu của núi Tản Viên:

- Bốn mặt tròn xoe: Từ này tạo cho người đọc một ấn tượng đặc biệt về hình ảnh của một sự toàn vẹn, hoàn mỹ, đến mê mẩn lòng người của ngọn núi Tản Viên.

- Đỉnh sát đến từng đỉnh trời, đất cao, từng khe đá: Những hình ảnh này được viết ra nhằm mục đích thể hiện lên sự cao vút, mạnh mẽ của núi, đất trời cùng với sự xuất hiện của những chi tiết như hình ảnh của đá khe, của vùng đất trên cao tạo nên một vẻ đẹp hoang sơ và hùng vĩ của núi rừng, của đất trời.

- Chót vót non xanh một dải liền: Từ “chót vót” xuất hiện nhằm tạo nên một hình ảnh đặc sắc về những ngọn đỉnh núi xanh mướt, đứng sát vách liền kề nhau, tạo thành một dải núi thiên nhiên hùng vĩ và vô cùng đẹp mắt.

- Bút hoa khôn vẽ cảnh thần tiên: Hình ảnh này xuất hiện trong ngòi bút tài hoa của tác giả gợi lên một vẻ đẹp vô cùng tinh tế, nhưng lại mang đầy vẻ huyền bí của vẻ đẹp thiên nhiên núi rừng Tản Viên.

- Suối tuôn róc rách khe trong vắt, rừng rậm miên man đá mọc chen: Các hình ảnh gắn liền với thiên nhiên, núi rừng này hiện ra nhằm mục đích miêu tả sự phong phú, đa dạng của thiên nhiên nơi rừng núi, từ con suối gắn liền với những tiếng róc rách đến nơi rừng rậm và đá sỏi mọc chen lẫn với nhau.

Qua những lời thơ vô cùng sáng tạo nhưng cũng đầy những hình ảnh chứa đựng những sự gần gũi, những nét đặc trưng tiêu biểu của thiên nhiên núi rừng, tác giả đã thể hiện ở trong những câu thơ ấy một sự khoáng đạt, cao khiết, mạnh mẽ và vô cùng rắn rỏi khi vận dụng những hình ảnh nổi bật để miêu tả về thiên nhiên núi rừng Tản Viên. Ngọn núi Tản Viên không chỉ là một danh sơn hùng vĩ của thiên nhiên mà còn là biểu tượng của núi rừng đất Bắc, được tôn vinh và kính trọng bởi tác giả qua những lời thơ tinh tế, sắc sảo.

Sổ tay tổng hợp kiến thức môn Ngữ Văn giúp các em đạt điểm cao thi tốt nghiệp THPT. Đăng ký đặt hàng để nhận ưu đãi giảm giá cực tốt từ VUIHOC nhé!

2.2 Câu 2 Trang 82 SGK  Ngữ Văn lớp 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

Qua bài thơ, tác giả đã thể hiện lên những tình cảm, cảm xúc gì đối với thiên nhiên của núi rừng ngọn Tản Viên và vị thần là chủ nhân đỉnh núi ấy?

Câu trả lời chi tiết:

Trong bài thơ “Vịnh núi Tản Viên,” tác giả thể hiện sự kính trọng vô cùng và tôn vinh đặc biệt đối với vẻ đẹp của thiên nhiên núi rừng Tản Viên cũng như đối với vị thần là chủ nhân nắm giữ quyền lực của đỉnh núi.

- Tôn vinh vẻ đẹp của thiên nhiên núi rừng Tản Viên: Tác giả đã rất tinh tế, khéo léo khi sử dụng những hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp để miêu tả vẻ đẹp của ngọn núi Tản Viên, ví von ngọn núi đó như một danh sơn hùng vĩ, tráng lệ với xung quanh là bốn mặt tròn xoe, đỉnh sát từng trời, đất cao, và đá khe. Những từ ngữ này thể hiện lên một sự kính trọng và tôn vinh lên vẻ đẹp hoang sơ của núi rừng.

- Đối với vị thần chủ nhân đỉnh núi: Tác giả đã khéo léo sử dụng một hình ảnh vô cùng đặc biệt đó là hình ảnh của “bút hoa khôn vẽ cảnh thần tiên” để miêu tả về vẻ đẹp, sức mạnh của vị thần là chủ nhân của đỉnh núi Tản Viên. Vị thần này được người dân tôn vinh và vô cùng kính trọng, và cũng bởi lẽ đó mà ngọn núi Tản Viên trở thành biểu tượng nổi bật của đất Bắc.

Tóm lại, qua bài thơ trên, tác giả thể hiện lên một tình cảm kính trọng, dành một sự tôn vinh và thể hiện một sự huyền bí đối với thiên nhiên núi Tản Viên cũng như đối với vị thần là chủ nhân của nó.

2.3 Câu 3 Trang 82 SGK Ngữ Văn lớp 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

Thông điệp mà tác giả của bài thơ muốn gửi gắm đến người đọc qua bài thơ là những ý nghĩa gì?

Câu trả lời chi tiết:

Bài thơ “Vịnh núi Tản Viên” của Đặng Vũ Trợ đã truyền đạt đến những người đọc một thông điệp cuộc sống vô cùng sâu sắc về sự kính trọng và tôn vinh của con người dành cho thiên nhiên, cũng như là dành sự kính trọng đối với vị thần là chủ nhân nắm giữ sức mạnh của của ngọn núi Tản Viên. Tác giả miêu tả hình ảnh về núi Tản Viên nắm giữ một vẻ đẹp giống như một vị danh sơn hùng vĩ, đẹp đẽ và cũng chứa đựng đầy những sự huyền bí, đồng thời cũng tôn vinh vẻ đẹp hoang sơ đầy thơ mộng của nó. Thông điệp chính mà bài thơ mong muốn đem đến cho người đọc đó chính là sự kính trọng và sự tôn vinh đối với con người dành cho thiên nhiên và vị thần cai quản vùng núi Tản Viên, cùng với đó là một sự cao khiết và sức mạnh mạnh mẽ của ngọn núi mang tên Tản Viên. Núi Tản Viên không chỉ đơn giản là một địa danh được con người biết đến, mà ở đó còn là biểu tượng của đất Bắc, được tôn vinh và kính trọng sâu sắc bởi tác giả, bởi con người sống ở nơi đó.

2.4 Câu 4 Trang 82 SGK Ngữ Văn lớp 12 tập 1 Chân trời sáng tạo

Theo em, hình ảnh của ngọn núi Tản Viên được miêu tả ở trong hai tác phẩm Trên đỉnh non Tản của tác giả Nguyễn Tuân và Vịnh Tản Viên sơn của nhà thơ Cao Bá Quát có mang những đặc điểm gì chung?

Câu trả lời chi tiết:

Trong hai tác phẩm “Trên đỉnh non Tản” của tác giả Nguyễn Tuân và tác phẩm “Vịnh Tản Viên sơn” của nhà thơ Cao Bá Quát, theo em, hình ảnh của ngọn núi Tản Viên được miêu tả ở trong hai tác phẩm của cả hai tác giả đều cùng mang một đặc điểm chung đó chính là miêu tả vẻ đẹp của núi Tản Viên một cách đầy tinh tế, khéo léo và hùng vĩ:

- Hình ảnh miêu tả về ngọn núi Tản Viên: Cả hai tác phẩm miêu tả về ngọn núi rừng Tản Viên của hai tác giả đều được sử dụng những hình ảnh tiêu biểu để miêu tả lên những vẻ đẹp, sự hùng vĩ của núi rừng Tản Viên. Ngọn núi ấy được mô tả như một danh sơn hùng vĩ, đầy sự đẹp đẽ và những nét thiên nhiên chứa đựng nhiều nét huyền bí. Đỉnh núi được ví như tròn như cái tán, rộng rãi bao la vô cùng, đứng sừng sững trên cao đầy hùng vĩ, làm trấn sơn cho cả một vùng núi.

- Tôn vinh vẻ đẹp của thiên nhiên và sức mạnh thống trị của vị thần cai quản nơi đây: Cả hai tác phẩm viết ra đều được hai vị tác giả dành những lời thơ để tôn vinh lên những vẻ đẹp, sự hùng vĩ tráng lệ của thiên nhiên nơi ngọn núi Tản Viên và sức mạnh cai quản của một vị thần là chủ nhân nắm giữ mọi thứ trong tay của đỉnh núi Tản Viên. Đối với con người sống ở nơi núi Tản Viên, đối với tình cảm của tác giả dành cho Núi Tản Viên không đơn giản chỉ là một danh sơn hùng vĩ của thời đại mà ở đó còn một là biểu tượng vô cùng to lớn của miền đất Bắc cũng như con người đất Bắc, được tác giả dành một sự kính trọng và những tôn vinh vô cùng to lớn.

Tuy cách miêu tả và ngôn ngữ sử dụng ở trong hai tác phẩm của hai tác giả có thể có những ý khác nhau, nhưng đặc điểm chung của cả hai tác phẩm đó chính là sự tôn vinh đặc biệt và kính trọng vô cùng sâu sắc đối với ngọn núi Tản Viên và đối với vị thần là chủ nhân của nó.

Qua bài viết này, VUIHOC đã cung cấp cho các em chi tiết Soạn bài bài Vịnh Tản Viên sơn trong sách giáo khoa Ngữ văn Chân trời sáng tạo lớp 12 tập 1. Hi vọng rằng những gợi ý, hướng dẫn của bài soạn có thể giúp các em nắm được những ý chính của bài học cũng như trau dồi được thêm nội dung kiến thức. Để học nhiều hơn các kiến thức của những môn học khác thì các em hãy nhanh tay truy cập vào website vuihoc.vn hoặc đăng ký khóa học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm: 

• Ôn tập trang 66
• Chuyện chức phán sự đền Tản Viên
• Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc