Soạn bài Đọc hiểu Gương báu khuyên răn sách văn 10 cánh diều tập 2

1. Soạn bài Đọc hiểu Gương báu khuyên răn sách văn 10 cánh diều tập 2: Chuẩn bị 

Xem lại phần Kiến thức ngữ văn và những hiểu biết về Nguyễn Trãi trong các bài đã học để đọc bài Bảo kính cảnh giới (Bài 43). 

Một số chú ý quan trọng về tác giả Nguyễn Trãi các bạn học sinh cần nhớ:

- Nguyễn Trãi sinh năm 1380, mất năm 1442, hiệu là Ức Trai. Quê ông ở làng Chi Ngại (Chi Linh, Hải Dương), thời gian sau rời về Nhị Khê (Thường Tín, Hà Tây, nay thuộc Hà Nội)

- Nguyễn Trãi là một người có tài năng lỗi lạc về tư tưởng, quân sự, chính trị, ngoại giao, văn hoá và văn học,...

- Gia đình: Nguyễn Trãi được sinh ra trong một gia đình cả hai bên nội và bên ngoại đều có hai truyền thống lớn đó là yêu nước và văn hóa, văn học. Chính điều đó đã tạo điều kiện cho Nguyễn Trãi có cơ hội được tiếp xúc và thấu hiểu về tư tưởng chính trị của Nho giáo.

- Thời đại: Nguyễn Trãi sống trong thời đại xã hội có rất nhiều biến động và loạn lạc - mâu thuẫn nội bộ ở trong triều đình phong kiến, thời đất nước có giặc ngoại xâm, đời sống của nhân dân cơ cực và các cuộc khởi nghĩa của nhân dân nổ ra ở khắp nơi… Chính điều này đã hướng ngòi bút của Nguyễn Trãi hướng tới hiện thực đời sống.

- Con người  Nguyễn Trãi:

+ Nguyễn Trãi mồ côi mẹ từ khi lên 5 tuổi.

+ Năm 1400, ông đỗ Thái học sinh và cùng cha làm quan dưới triều nhà Hồ

+ Năm 1407, khi giặc Minh cướp nước ta, Nguyễn Trãi đã theo Lê Lợi tham gia vào cuộc khởi nghĩa và góp phần to lớn vào chiến thắng vẻ vang của dân tộc ta.

+ Vào cuối năm 1427, đầu năm 1428, khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng, Nguyễn Trãi đã thừa lệnh Lê Lợi viết nên Bình Ngô đại cáo và hăng hái tham gia vào công cuộc xây dựng lại đất nước.  Sau ngày hoà bình lập lại, người anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi đem hết tâm huyết, tài năng và sức lực tham gia vào công cuộc xây dựng đất nước. Tuy nhiên, do có những mâu thuẫn nội bộ của triều đình phong kiến, và do bọn quyền thân, gian thần lộng hành, Nguyễn Trãi đã không còn được tin dùng như trước. Đến năm 1439 ông đã lui về ở ẩn tại Côn Sơn nhưng rồi lại hăm hở ra giúp đời, giúp việc nước khi được vua Lê Thái Tông trọng dụng. 

+ Năm 1442, Nguyễn Trãi phải chịu oan án Lệ Chi viên và bị khép vào tội "tru di tam tộc".

+ Đến năm 1464,  Nguyễn Trãi được Lê Thánh Tông minh oan và cho sưu tầm lại thơ văn của ông.

- Sự nghiệp sáng tác: Nguyễn Trãi là một tác giả xuất sắc về nhiều thể loại văn học, bao gồm có cả chữ Hán và chữ Nôm

    + Các sáng tác viết bằng chữ Hán: Bình Ngô đại cáo, Ức Trai thi tập,  Quân trung từ mệnh tập, Chí Linh sơn phú, Lam Sơn thực lục, Băng Hồ di sự lục, Văn bia Vĩnh Lăng, Văn loại.

    + Các sáng tác viết bằng chữ Nôm: Quốc âm thi tập bao gồm 254 bài thơ  được viết theo thể Đường luật hoặc Đường luật xen lục ngôn.

- Phong cách sáng tác:

    + Văn chính luận: Nguyễn Trãi là một nhà văn chính luận kiệt xuất, những tác phẩm văn học chính luận của ông luôn có luận điểm vững chắc cùng lập luận chặt chẽ với giọng điệu linh hoạt

    + Ngoài ra, Nguyễn Trãi còn là nhà thơ trữ tình sâu sắc.

Gương báu khuyên răn (Bài 43) là bài thơ Nôm Đường luật viết theo thể thất ngôn xen lục ngôn của Nguyễn Trãi trong tập thơ Quốc âm thi tập, mục Bảo kính cảnh giới (Gương báu khuyên răn).

Đọc trước bài thơ, tìm hiểu kĩ các chú thích để hiểu rõ các từ Việt cổ.

- Ví dụ: Tiễn là đầy, thừa; tịch dương là nắng chiều; hồng liên là sen hồng; …

Đăng ký ngay khóa học PAS THPT để được thầy cô lên lộ trình ôn thi tốt nghiệp ngay từ bây giờ nhé!

2. Soạn bài Đọc hiểu Gương báu khuyên răn sách văn 10 cánh diều tập 2: Đọc hiểu

Nội dung chính: Bài thơ miêu tả vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên ngày hè. Tâm hồn chan chứa tình yêu thiên nhiên, yêu đời, yêu nhân dân, đất nước tha thiết của tác giả.

2.1 Chú ý số chữ trong các câu; những từ thuần Việt; động từ; từ chỉ màu sắc, hương vị, âm thanh trong bài thơ.

Trả lời: 

Số chữ trong các câu thơ: câu đầu và câu cuối (6 chữ), các câu còn lại (7 chữ).

Những từ thuần Việt trong bài: hóng mát, mùi hương, lao xao, chợ cá.

Các động từ: giương, đùn đùn, phun, tiễn.

Các từ chỉ màu sắc: hòe lục, thạch lựu đỏ,  hồng liên trì.

Từ chỉ hương vị: mùi hương.

Từ chỉ âm thanh: lao xao, dắng dỏi.

>> Mời bạn tham khảo: Soạn văn 10 Cánh diều 

2.2 Tiếng đàn Ngu cầm và mong ước của Nguyễn Trãi có mối liên hệ như thế nào? 

Trả lời: 

Ước nguyện của tác giả Nguyễn Trãi và tình yêu nước, thương dân sâu sắc:

“Dễ có Ngu cầm đàn một tiếng

Dân giàu đủ, khắp đòi phương”

- Sư ung dung, tự tại và không muốn vướng bận đến chuyện quan trường nhưng trong lòng vẫn luôn nghĩ về dân, về nước.

→ Nguyễn Trãi luôn khao khát muốn đem tài trí của bản thân để có thể cống hiến cho đất nước, cho dân tộc

- Tác giả mong có được cây đàn của vua Ngu Thuấn để có thể hát ca, mong muốn mang lại một cuộc sống ấm no, đầy đủ, sung túc, yên vui cho nhân dân muôn nơi.

→ Đó là tấm lòng yêu thương nhân dân sâu sắc. Ước mong, khát vọng cao đẹp về một cuộc sống thái bình, hạnh phúc cho nhân dân.

3. Soạn bài Đọc hiểu Gương báu khuyên răn sách văn 10 cánh diều tập 2: Trả lời câu hỏi cuối bài 

3.1 Câu 1 trang 20 SGK văn 10/2 cánh diều:

“Tìm hiểu về nhan đề và nội dung chính của bài thơ Gương báu khuyên răn (bài 43)”

Trả lời: 

Nhan đề "Gương báu khuyên răn" được Nguyễn Trãi đặt cho bài thơ đã thể hiện hai ý nghĩa:

- "Gương báu" là một hình ảnh tượng trưng cho những điều tốt đẹp và đáng trân trọng, cần phải học tập và noi theo.

- "Khuyên răn" chính là lời nhắc nhở, giáo dục, khuyên răn mọi người.

⇒ Như vậy, nhan đề "Gương báu khuyên răn" đã thể hiện ý nghĩa bài thơ: chính là lời tự nhắc nhở bản thân của tác giả, đồng thời khuyên răn con cháu sau này, qua đó làm nổi bật tư tưởng chủ đề của bài thơ.

- Nội dung chính của bài thơ Gương báu khuyên răn: “Gươm báu khuyên răn” đã vẽ nên một bức tranh thiên nhiên khung cảnh mùa hè tươi đẹp, rực rỡ, qua đó tác giả đã làm nổi bật tình yêu thiên nhiên và khát vọng về một đất nước phồn vinh, một cuộc sống đầy đủ, ấm no cho người dân của Nguyễn Trãi.

3.2 Câu 2 trang 20 SGK văn 10/2 cánh diều:

“Nhận biết vai trò của các từ chỉ màu sắc, âm thanh, từ láy và phép đối trong việc thể hiện cảnh sắc thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ.”

Trả lời: 

Vai trò của các từ chỉ màu sắc, âm thanh, từ láy và phép đối trong việc thể hiện cảnh sắc thiên nhiên và cuộc sống ở trong bài thơ là:

- Vai trò của các từ chỉ màu sắc: màu “đỏ” của cây thạch lựu kết hợp với màu “xanh” của cây hòe hay màu “hồng” của hồng liên đều là những màu sắc rực rỡ,  tươi tắn, giúp cho bức tranh thiên nhiên càng thêm căng tràn nhựa sống.

- Vai trò của các từ chỉ âm thanh: âm thanh quen thuộc của tiếng ve hay tiếng “lao xao” của chợ cá đều là những âm thanh sôi động, nó giúp cho bức tranh ngày hè trở nên gần gũi hơn, gắn bó thân thiết với cuộc sống dân dã đời thường.

- Vai trò của các từ láy và phép đối: từ láy “đùn đùn, lao xao, dắng dỏi” cùng phép đối: “Lao xao chợ cá làng ngư phủ/ Dắng dỏi cầm ve lầu tích dương” đã góp phần thể hiện một cách sinh động, biểu cảm hơn cảnh sắc thiên nhiên và cuộc sống trong bài thơ.

Sổ tay ngữ văn chính là bí kíp giúp các em học văn dễ dàng hơn. Rất nhiều tips học văn hiệu quả chỉ được bật mí trong cuốn sổ tay này thôi đấy. Đăng ký ngay để nhận thật nhiều ưu đãi nhé!

3.3 Câu 3 trang 20 SGK văn 10/2 cánh diều:

“Phân tích mối quan hệ giữa cảnh và tình trong bài thơ Gương báu khuyên răn (Bài 43).”

Trả lời: 

Mối quan hệ giữa cảnh và tình được thể hiện trong bài thơ Bảo kính cảnh giới (Bài 43)là:

- Bức tranh khung cảnh ngày hè sôi động, náo nhiệt gắn liền với cuộc sống của con người

    + Âm thanh sôi động và dân dã gắn liền với cuộc sống đời thường: đó là âm thanh của tiếng ve, hay tiếng lao xao của chợ cá

    + Những hình ảnh thơ gần gũi: lầu tịch dương, chợ cá làng ngư phủ,...

    + Sử dụng từ láy có giá trị tượng thanh như (lao xao) cùng với nghệ thuật đảo ngữ trong câu thứ 5 và câu 6, từ đó góp phần tạo nên nét nhộn nhịp của một bức tranh mùa hè và cuộc sống ấm no, đủ đầy, sung túc của con người.

- Bức tranh khung cảnh ngày hè có sự kết hợp hài hòa giữa âm thanh và màu sắc, giữa cảnh vật và con người:

    + Cảnh vật của ngày hè ngập tràn màu sắc, đó là sự kết hợp màu độc đáo giữa màu đỏ của hoa lựu trước hiên, màu xanh của cây hòe rợp bóng cùng với âm thanh quen thuộc của tiếng ve, của chợ cá khiến cho không gian tràn đầy sức sống.

    + Trong không gian khung cảnh ngày hè ấy, hình ảnh con người được hiện lên với sự sung túc, hạnh phúc trong lao động.

⇒ Qua cảm nhận của tác giả Nguyễn Trãi, bức tranh cảnh ngày hè đã hiện lên thật sống động, nó có sự hài hòa giữa đường nét, màu sắc, âm thanh cùng với cảnh vật và con người. Điểm nhìn của cảnh vật từ gần đến xa, từ cao xuống thấp. Đồng thời, bức tranh khung cảnh ấy hiện lên thật sôi động, nhộn nhịp và luôn căng tràn sức sống, tất cả dường như đang muốn trào dâng ra bên ngoài.

3.4 Câu 4 trang 20 SGK văn 10/2 cánh diều:

“Theo em, bài thơ đã thể hiện tâm trạng và mong ước gì của Nguyễn Trãi? Những thông tin nào về cuộc đời và con người Nguyễn Trãi giúp em hiểu rõ hơn điều đó.”

Trả lời: 

- Theo em, bài thơ Gương báu khuyên răn đã thể hiện tâm trạng và mong ước của tác giả Nguyễn Trãi:

+ Nguyễn Trãi bộc lộ rõ tình yêu thiên nhiên, đất nước, nhân dân đồng thời thể hiện mong ước, khát vọng về một cuộc sống ấm no, thái bình và hạnh phúc cho muôn dân.

+ Hai câu cuối của bài thơ cho ta hiểu được tấm lòng của Nguyễn Trãi khi muốn có cây đàn của vua Thuấn để có thể gảy lên khúc ca sự no ấm, thái bình của người dân.

⇒ Qua đó ta thấy được Nguyễn Trãi là một người luôn canh cánh trong lòng nỗi lo cho nhân dân, cho đất nước, chỉ cần nhìn thấy dân làng chài trong cảnh yên vui, điều đó cũng đủ khiến ông yên lòng.

3.5 Câu 5 trang 20 SGK văn 10/2 cánh diều:

“Điểm khác biệt về hình thức của bài thơ này so với các bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật là gì? Nêu ý nghĩa của sự khác biệt đó.”

Trả lời: 

• Điểm khác biệt về hình thức của bài thơ Gương báu khuyên răn so với các bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật là:

- Về số câu: Bài thơ Gương báu khuyên răn có tổng 10 câu, trong đó có 6 câu bảy chữ và 4 câu sáu chữ. Trong khi đó thì các bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật thường sẽ có 8 câu bảy chữ.

- Về số chữ: Các câu thơ của bài Gương báu khuyên răn có số chữ khác nhau, từ 6 chữ đến 7 chữ. Còn các câu thơ trong bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật thường đều có 7 chữ.

- Về nhịp điệu: Nhịp điệu của bài thơ Gương báu khuyên răn có sự đan xen giữa nhịp 4/3 và nhịp 3/2. Trong khi đó, nhịp điệu trong các bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật thường là nhịp 4/3.

• Ý nghĩa của sự khác biệt trên là:

- Cho thấy nhà văn Nguyễn Trãi đã tiếp thu thơ Đường luật Trung Quốc một cách tinh tế để "xây dựng một lối thơ Việt Nam" (Đặng Thai Mai) chính là thơ Nôm Đường luật.

- Thể hiện sự sáng tạo của anh hùng dân tộc Nguyễn Trãi trong việc tiếp thu và vận dụng thể thơ Đường luật. Nguyễn Trãi đã không đặt mình trong thế gò bó trong khuôn khổ của thể thơ Đường luật truyền thống, mà thay vào đó là những cách tân mang đậm dấu ấn cá nhân ông.

- Tạo nên sự đa dạng và phong phú cho thể thơ Đường luật. Sự xuất hiện của các câu thơ sáu chữ có trong bài Gương báu khuyên răn đã làm cho tổng thể bài thơ trở nên vừa gần gũi, dễ hiểu vừa mang đậm âm hưởng dân tộc.

Trên đây VUIHOC đã cùng các bạn Soạn bài Đọc hiểu Gương báu khuyên răn sách văn 10 cánh diều tập 2. Có thể nói, bài thơ "Gương báu khuyên răn" là một bài thơ hay, giàu ý nghĩa. Bài thơ đã để lại cho em nhiều suy nghĩ sâu sắc và giúp em thêm yêu quý, trân trọng những giá trị tinh thần. Để học nhiều hơn các kiến thức của các môn học thì các em hãy nhanh tay truy cập và website vuihoc.vn hoặc đăng ký khoá học với các thầy cô giáo của VUIHOC ngay bây giờ nhé!

>> Mời bạn tham khảo thêm:

• Soạn bài Tự đánh giá Lễ hội Ok Om Bok
• Soạn bài Nguyễn Trãi cuộc đời và sự nghiệp
• Soạn bài Đại cáo bình Ngô